Dê Là Sao - Con Dê Trong Đời Sống Văn Hóa Việt Nam

-
Có chủ ý cho rằng, dê đã có thuần dưỡng từ đầu thời đại đồ đá new nhưng dê của vn đến từ bỏ đâu thì hiện tại ta không biết, còn nó đến vào thời điểm nào thì tác giả Nguyễn Đắc Xuân đã đến ta biết là… hết sức muộn.

Bạn đang xem: Dê là sao


Năng lượng mới số Xuân 2015

Cùng thông thường một nước nhà nhưng bên cạnh đó người miền bắc bộ ít suy nghĩ cái sệt tính khá nổi bật của như thể dê, đặc biệt là con dê đực “sếp sòng” vào bầy; ấy là chuyện truyền chủng. Chuyện đề cập - chuyện thiệt trăm phần trăm, tuyệt đối hoàn hảo không bịa chuyện - rằng sáng sủa sáng, khi người chủ vừa open chuồng, thì “chàng” sẽ đứng chặn ngay ở cửa và bất cứ “nàng” dê chiếc “thành niên” nào đi qua cũng khá được chiếu cố gác nhị chân trước lên sườn lưng rồi “áp sát” để triển khai việc gây giống. Dĩ nhiên là trường đoản cú xửa từ xưa thì chẳng làm gì có viagra; mà nếu gồm thì cũng chẳng đến phần dê. Nhờ chiếc thế mạnh này mà nhỏ dê đực đã có dân gian miền nam phong có tác dụng Thầy (dĩ nhiên là Thầy trong vấn đề truyền chủng). Với cũng bởi vì cái thế mạnh mẽ của con trang bị này nhưng dân gian miền nam còn tạo ra ẩn dụ “máu dê” nhằm chỉ mẫu tính tuyệt ve vãn thanh nữ của một số bầy ông. Vậy thì ở đây “máu dê” chỉ là 1 trong khái niệm trừu tượng chứ cấp thiết lấy nhằm pha thành rượu ngày tiết dê được. Rồi danh tự “dê” cũng trở nên động từ để chỉ hành vi nói trên của đàn ông. Chẳng nạm mà Việt nam tự điển của Lê Văn Đức đang giảng “dê” là “(động từ) ve vãn, chọc ghẹo bầy bà”. Hầu hết người bọn ông bao gồm tính này còn được phong là “dê xồm” nữa. Rồi cũng sinh hoạt trong Nam, khởi nguồn từ trò đỏ black gọi là “đề 40 con” trong đó số 35 là con dê bắt buộc số tự “ba mươi lăm/băm lăm” cũng đổi thay một hình trạng ẩn dụ nhằm chỉ hoặc người có máu dê (danh từ) hoặc hành động ve vãn thanh nữ (động từ).

Dê là loài động vật hoang dã nhai lại. Máy bộ tiêu hóa của chính nó được kết cấu đặc biệt để rất có thể “nghiền” được đủ các loại thức ăn khác nhau, từ lá cây cho tới vỏ cây. Từ điển 270 bé vật của Nguyễn Ngọc Hải (NXB khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội, 1993) cho biết ở na Uy, người ta đã thử mang đến dê nuôi vào chuồng ăn đến 565 loài cây cối khác nhau cùng nó ăn uống được ngay sát hết những thứ đó, kể cả loại được xem như là có chất độc. Hồi công ty chúng tôi còn nhỏ, tại vùng quê của mình hiện giờ là phường 11, quận Bình Thạnh, TP HCM, có một người Chà chăn dê hay lùa bọn chúng đi ăn qua những xóm và dòng hàng rào trà của gia đình chúng tôi dĩ nhiên cũng không được chúng chừa ra. Dê chẳng là loài háu ăn, giỏi leo trèo cùng ham… phá phách. Chẳng vậy mà dân gian lại sở hữu câu “Dê nạp năng lượng đâu, nát giậu ở đó”, đã trở nên tác đưa Nguyễn Lân biến thành “Nai ăn đâu, nát giậu sinh sống đó” (Xin x. Từ điển thành ngữ cùng tục ngữ Việt Nam, NXB Văn hóa, Hà Nội, 1989). Cơ mà nai sinh sống trong rừng thì làm sao ăn nát giậu của xã xóm?

Có chủ ý cho rằng, dê đã có được thuần dưỡng từ đầu thời đại thứ đá mới nhưng dê của vn đến từ đâu thì hiện tại ta chưa biết, còn nó mang lại vào thời gian nào thì tác giả Nguyễn Đắc Xuân đã cho ta biết là… rất muộn:

“Cho mãi mang đến năm 1836 những giống dê mới được nhập vào tỉnh quá Thiên với 4 năm tiếp nối mới cách tân và phát triển ra những tỉnh trong Nam bên cạnh Bắc. Tỉnh quá Thiên là địa điểm được nhập những và nhập vào trước tiên, chính vì như thế mà cho đời trường đoản cú Đức, những sử thần triều Nguyễn soạn bộ Đại Nam tuyệt nhất thống chí đang cho nhỏ dê là loại thú đặc sản nổi tiếng của tỉnh quá Thiên... Nắm lại: dê được nhập vào nước ta cùng năm đúc Cửu đỉnh, tức năm Minh Mạng sản phẩm công nghệ 17 (1836)”.

(“Bên lề lịch sử những chuyện nhỏ mà...”,

Kiến thức Ngày nay số 446, tr.13).

Tại mục Chuyện Đông chuyện Tây bên trên Kiến thức ngày nay số 449, công ty chúng tôi đã phản bội bác chủ ý này vào một câu vấn đáp dài và đưa ra tiết. Ở đây, chỉ xin kể lại phần kết luận:

“Chúng tôi cho rằng người Việt bắt đầu biết cho giống dê muộn độc nhất là sau khi nước ta (bấy giờ là Âu Lạc) bị Triệu Đà đánh chiếm rồi sáp nhập vào nước phái mạnh Việt vì triệu chứng cứ tương quan đến chuyện này là điều hoàn toàn chắc chắn”.

Xem thêm: Các Loại Nấm Ăn Được Trong Rừng Ăn Được Và Cách Phân Biệt, Niềm Vui Hái Nấm Rừng Thông

Nếu tóm lại của cửa hàng chúng tôi đúng thì rõ ràng ông Nguyễn Đắc Xuân sẽ trễ đến hơn 2000 năm. Dẫu vậy đây bắt đầu chỉ là chuyện con dê “vật thực”; còn mẫu từ mà lại tiếng Việt dùng làm chỉ nó thì tới từ đâu? có hai khả năng. “Dê” là 1 trong từ Việt nơi bắt đầu Hán, bắt nguồn

– hoặc sinh sống từ ghi bằng văn bản 羠 nhưng mà âm Hán Việt hiện đại là “di”, tức là dê (đực) thiến;

– hoặc sinh hoạt từ ghi bằng chữ 羝 mà lại âm Hán Việt văn minh là “đê”, có nghĩa là dê đực.

Nhưng dù trực tiếp bắt nguồn sống từ nào thì “di” cùng “đê” cũng chính là hai đồng nguyên tự, nghĩa là nhị từ tuy lẻ tẻ nhưng lại phân hóa ra xuất phát từ một từ gốc, có nghĩa là dê đực. Mà lý do cái từ tức là dê của giờ Việt lại ko bắt nguồn ngơi nghỉ từ ghi bằng văn bản <羊>, nhưng mà âm Hán Việt là “dương”, có nghĩa là dê nói chung, cả đực lẫn cái, và lại bắt nguồn tại một từ có nghĩa là dê đực? Bức thư của Triệu Đà gửi mang đến vua Hán, mà lại Trần Đình Hằng đang dẫn trong bài bác “Con dê vào nghi lễ hiến tế ngày xưa” (Kiến thức Ngày nay số 447), có thể giải đáp cho thắc mắc này. Đó nguyên nhân là Cao hậu chỉ cho bán sang nam giới Việt toàn là dê đực do đó những bé dê đầu tiên mà bạn Việt nghe biết cũng chỉ toàn là... đực với loại tên giành cho nó (là “di” hoặc “đê”) mà thôi. Về sau, khi yêu cầu hoặc điều kiện thực tiễn bắt buộc hoặc cho phép “bung ra”, nghĩa là lúc mà fan Việt biết đến cả... Dê mẫu thì dòng danh tự “dê” đã có “định vị” một cách yên ổn trong từ vựng của giờ đồng hồ Việt rồi.

Tóm lại thì từ xuất phát của tự “dê” là như vậy và người việt nam đã biết đến dê từ khôn xiết sớm chứ không phải đến năm Minh Mạng sản phẩm công nghệ 17 thì con dê mới được du nhập để tạo ra một “sự kiện” trong lịch sử hào hùng của nghề chăn nuôi ở Việt Nam.

*

Trước tiên, kể đến con dê là kể đến loài thú gồm vú, bao gồm sừng, sừng rỗng, cong hình cung về phía sau; đuôi ngắn, bụng to, lông nhiều; sinh sống cằm gồm túm lông dài giống chùm râu, dân gian gọi là râu dê. Về túm lông sinh hoạt cằm dê này, quan trọng dê đực cùng dê cái phần đông có. Từ đó dân gian tất cả câu đố: tín đồ chẳng ra người, ma chẳng ra ma/Đít thì đàn bà, đầu thì đàn ông thì đó là bé dê cái đích thực rồi!


Trước tiên, nói tới con dê là kể tới loài thú tất cả vú, gồm sừng, sừng rỗng, cong hình cung về phía sau; đuôi ngắn, bụng to, lông nhiều; ngơi nghỉ cằm gồm túm lông nhiều năm giống chùm râu, dân gian điện thoại tư vấn là râu dê. Về túm lông sống cằm dê này, quan trọng dê đực cùng dê cái phần nhiều có. Từ kia dân gian bao gồm câu đố: bạn chẳng ra người, ma chẳng ra ma/Đít thì bọn bà, đầu thì bọn ông thì kia là con dê cái đích thực rồi! trong số loài dê, bao gồm loài dê đực già, có bộ râu cằm dài, rậm lông, nên dân gian gọi là dê xồm, dê cụ, thường giữ nhiệm vụ dê chúa của một bọn dê. Có tín đồ cũng để râu giống con dê như vậy nên hay bị trêu ghẹo là người dân có râu dê, lại còn bỏm bẻm râu dê - là nhai tinh quái nhách luôn miệng như dê! Hình dáng phía bên ngoài con dê dưới cái nhìn dân gian không tồn tại gì đẹp nhất đẽ, chỉ thấy hàm râu là nổi bật. Trong bài bác Vè 12 bé giáp, dân gian diễn đạt hình dáng con dê như sau: Tuổi Mùi bé dê chà/Có sừng gồm gạc, râu ria um tùm. tín đồ đời thường nhìn thấy loài dê hoạt động sinh dục siêu mạnh, một nhỏ dê đực hoàn toàn có thể phối giống liên tục cho cả đàn trăm nhỏ dê cái mà ko mất sức, cho nên người bao gồm tính ve sầu vãn, cợt phụ nữ, hiếu sắc cũng được người đời gán cho cái tên dê xồm, dê chũm hay người có máu dê. Trong sản phẩm Lục Vân Tiên, vắt Đồ Chiểu đã gán mang đến nhân đồ gia dụng Bùi Kiệm bao gồm máu này: Còn ngươi Bùi Kiệm huyết dê/Ngồi chề mặt phẳng như sề giết mổ trâu. Hay: Một ngươi Bùi Kiệm chẳng đi/Trong lòng mắc cỡ mình vày máu dê. Người có máu… dê cũng khá được gọi là người ba mươi lăm. Có tín đồ cho rằng số lượng 35 là số lượng chơi trong bài bác bạc, như số đề chỉ bé dê là số 35. Trong trò nghịch đánh đề, mỗi số lượng có mẫu vẽ một bé vật, số 35 vẽ hình bé dê. Còn trong bài xích Vè lô tô, con số 35 được hô như sau: Bàng Hồng che giấu công chúa Phi Long, cơ mà già đề nghị lòng, nghiền duyên giai ngẫu. Thói hỏng tật xấu, gồm dịp phơi bày. Già dê trổ tài, muốn ăn rau răm là con ba mươi lăm. Nhưng gồm điều quánh biệt, người bị cho là tất cả máu dê là người nam, bạn nữ không ai gán ghép. Cày ruộng gồm trâu, nhưng có anh nông dân… ngủ gật nào kia đi tải dê về… cày: ai oán ngủ bi ai nghê/Bán trườn tậu ruộng cài dê về cày/Đồn rằng dê đực khỏe khoắn thay/Bắt ách lên cày, nó lại phá ngang. Tính năng dê đực không phải là cày ruộng, nó chỉ… khỏe trong việc khác. Từ kia suy ra, bài toán dùng bạn không đúng khả năng, tương tự như dùng dê trong bài toán cày ruộng vậy thôi! Trong ngữ điệu Việt, trường đoản cú dê còn được dùng để làm gọi đều gì như thể về hình dáng, về các cơ quan liêu trong, ngoài cơ thể con dê. Như tất cả loại cà, trái màu tím, đầu bên trên nhỏ, đầu bên dưới đùn lớn như cái bọc gần giống tinh trả của dê, dân gian điện thoại tư vấn là cà… dái dê. Đường đi quanh co uốn khúc chật eo hẹp hoang vắng được ví với ruột dê: Đường đi quanh quất ruột dê/Chim kêu vượn hú dựa cạnh bên non. Còn nữa, dê là loài thú hay toát ra mùi khó chịu thối như loài cừu. Cho nên, người ăn uống ở mất vệ sinh cũng khá được ví với loại dê:… dơ như thợ nề/Chỗ nạp năng lượng chỗ sinh sống như dê nó nằm. Lại còn nhận định rằng người mà vô lễ khác gì muông dê. Ngay lập tức cái bài toán người vk bị ông xã chê cũng giết mổ dê nạp năng lượng mừng: ông xã chê thì mặc ông xã chê/Đây ta cứ việc giết dê nạp năng lượng mừng. Người vợ khuyên người ck hay loạn xị với người phụ nữ khác cũng lôi con dê ra nhằm ví von: Chớ quen phân phối chó mua dê/Vui cùng hạc nội, ham chi gà lồng. Bởi họ mang lại rằng: bé dê con ngựa khác dòng/Ai đến con ngựa chiến lộn cùng con dê. Họ luôn cảnh báo ông xã mình: thế gian ba sự cần chừa/Rượu nồng, dê béo, gái vừa đương xuân. Chị ru em ngủ cũng đem bé dê ra ngâm: Em tôi ai oán ngủ bi tráng nghê/Con tằm chín đỏ, nhỏ dê chín mùi hương (muồi)/Con tằm chín đỏ, để lại cơ mà nuôi/Con dê chín mùi, làm cho thịt em ăn. Dê gồm sừng, nhưng con người có khi bị tín đồ khác cho/coi là “mọc sừng”, có nghĩa là anh ông xã nào đó gồm vợ... Ngoại tình, “cắm sừng” lên đầu anh ta, cho nên có cảnh vui: ngươi về thời mang mày về/Ta còn sinh sống lại xem dê mọc sừng. máu dê cũng được nhắc đến, nhưng không phải ở tiệc nhậu mà dùng để uống máu ăn thề của đôi nam người vợ yêu nhau thề quyết lấy nhau: Tay em cầm con dao, tay em cầm chiếc rổ, giảm cổ bé dê/Lấy huyết uống, ta thề/Sống nhưng không lấy được bạn, chết táng mả bên cạnh nhau. Mối tình thật đậm đà và cũng là dịp bé dê thấy huyết của bản thân mình đã được chuyển vào đời sống cảm tình của bé người, còn rộng là mang máu thịt dê của mình vào vấn đề dâng lễ Tam sanh thuộc với trườn (hay trâu), heo trong lễ Thái lao, là lễ tế của bậc thiên tử, vật dụng lễ gồm các con dê, bò, heo. trong truyện thơ dân gian, gồm truyện Lục súc tranh công (sáu loài vật tranh công cùng với nhau: gà, chó, trâu, heo, chiến mã và dê), tác giả khuyết danh. Vào truyện, con dê nhận định rằng mình vốn thật thuộc về vấn đề tế lễ… Để dành khi tế thánh, tế thần, lại sở hữu thuở kỳ yên, kỳ phước. Hễ bao gồm dịp mang dê làm trước. Dê dâng vào, fan mới lạy sau… giúp thấy rõ rộng thân phận của nhỏ dê trong nghỉ ngơi tín ngưỡng của dân tộc. Bạn xưa trao đổi rằng, vào ngũ thông thường sẽ có nhân, nghĩa, lễ, trí tín, thì NGHĨA là vấn đề đáng phải làm vì chưng theo lẽ phải, theo đạo làm người, nhiều lúc phải quyết tử cái ta nhằm thực hiện. Trong Hán tự, chữ NGHĨA có hai nguyên tố kết hợp, chính là chữ DƯƠNG - là con dê, ở trên chữ NGÃ là loại ta. Do thế, vấn đề con dê quyết tử thân mình trong lễ tế thần, đem lại ấm no niềm hạnh phúc an lành mang lại nhân dân là vấn đề NGHĨA. Ngay việc làm đình làm chợ, cũng lấy dê trảm thảo, bồi cơ, là giết dê để tế thần ngày phạt cỏ (trảm thảo), đắp nền (bồi cơ). Rồi cho ngày mạng tướng tá xuất sư cũng lấy dê khẩn cầu tổ đạo, căn nguyên xuất quân cũng làm cho dê tế cờ. Ngay cả lễ cốc sóc là cứ mang đến ngày mồng một từng tháng, các vua chư hầu thịt dê làm lễ cúng ngơi nghỉ Thánh Miếu … Dê cũng có lòng anh dũng của nó, duy nhất là dê sống theo bầy đàn. Bởi đó, trong Hán tự, khi tạo nên chữ QUẦN gồm nghĩa là bầy đàn đàn, một đội nhóm đông thì bạn ta dùng chữ QUÂN để biểu âm với chữ DƯƠNG là con dê, phản ánh được tính năng của chúng. Và chưa phải lúc làm sao cũng rất có thể lùa dê vào miệng cọp được như dân gian vẫn thể hiện: Đàn dê lên rừng/Thấy hang hổ xám/Thì dừng lại ngay/- Hổ xám tất cả nhà không?- Hổ xám còn rình mồi/- Hổ xám rình mồi gì?- Rình mồi bắt dê đầu đàn/Dê đầu bầy húc lại/Hổ xám rình bắt dê con/Dê bé chạy nhanh/Cả bọn che chở… Đó là lời ca của một trò nghịch trẻ con, tuy vậy cũng bội nghịch ánh được tính sống thích hợp quần, đoàn kết, dũng mãnh của loài dê. Năm MÙI, cưỡi NGỰA (tiễn NGỌ đi) để thấy DÊ chừng đó, cũng... Download vui được vài trống canh.